Professionele Kwetsbaarheid

“I am responsible for the other from the start. (…) This is a unique personal experience, so personal in fact that I cannot say that the other is just as responsible for me as I am for him: I am more responsible for the other than the other for me. (…) It is this relationship that also provides access to transcendence, to an exteriority that does not destroy the integrity and freedom of the human being but founds it. Taking responsibility is at the heart of the revelation in the convergence of consciousness and conscience”.

Levinas

Kwetsbaarheid is niet professioneel

‘Professionele Kwetsbaarheid’. Je eerste reactie op deze titel is wellicht: ‘Kwetsbaarheid is niet professioneel, je dient een gepaste afstand te houden van de persoon tegenover je’. Tot op zekere hoogte is dat natuurlijk waar. Klanten, cliënten, patiënten of collega’s zijn er niet om jou sores op te lossen. Professionaliteit verondersteld immers het nemen van verantwoordelijkheid voor jou acties en percepties. Echter, het tonen van kwetsbaarheid in een werksetting, kan net als in privéomstandigheden, bijdragen aan het vinden van verbinding. Verbinding met andere mensen die, daar kom je dan achter, helemaal niet zoveel van jouzelf verschillen als dat je bevooroordeeld veronderstelde: ‘ik zal de enige wel zijn’. Het tonen van die kwetsbaarheid breekt een barrière open. De barrière van perfectie en maakbaarheid, van succes en geluk als doel in zichzelf. Wanneer je werkt met mensen die kwetsbaarheid ervaren, of nadenkt over de kwetsbaarheid van ons leven, is het belangrijk allereerst je eigen kwetsbaarheid te erkennen en te omarmen. Waarschijnlijk gaat het inzetten daarna vanzelf, omdat je dat niet meer los kan koppelen van wie je bent. Je bent immers kwetsbaar als mens. Ik wil je uitleggen hoe ik hiertoe ben gekomen.

Kwetsbaarheid als menselijke essentie

Lange tijd dacht ik dat ik die kwetsbaarheid, die gevoeligheid, volledig uit mijzelf moest filteren om een professionele houding te hebben. Maar eerlijk? Dat kan ik niet! Kwetsbaarheid door emotionele gevoeligheid is iets wat bij mij hoort. Laat ik dat dan niet ontkennen, maar inzetten. Langzaam wordt daarom mijn overtuiging dat dit juist is wie ik wil zijn; kwetsbaar, ook in mijn werk. En waarom ook niet? Ieder mens is immers kwetsbaar. Het leven in zichzelf verondersteld kwetsbaarheid, omdat we het fenomeen ‘leven’ alleen kunnen begrijpen omdat we de dood kennen. Kenden we de dood niet, dan keken we ander naar het leven en had dit fenomeen waarschijnlijk een andere naam, een andere betekenis en een andere intuïtieve associatie gehad. Misschien bestond het ‘leven’ dan niet eens? Het veronderstelde in ieder geval geen kwetsbaarheid. Vanuit die observatie en erkenning is het voor mij onmogelijk geworden om de menselijke kwetsbaarheid te filteren uit mijn manier van werken. Uit mijn professionele houding. Het zou voor mij ontkenning van een van de essenties van het leven, van de mens, betekenen. Dat is vreemd in de context van zingevingsvraagstukken.

Kwetsbaar? Waarom?

Daarom zoek ik erkenning voor het fenomeen en de ervaring van kwetsbaarheid. Ook, of juist op de werkvloer. Hiermee bedoel ik niet dat we onszelf allemaal roekeloos moeten gaan gedragen, omdat je ‘kwetsbaar opstellen’ zo belangrijk is geworden. Ik bedoel ook niet dat je nu opzettelijk moet uitlokken dat mensen je kunnen kwetsen. Wat ik wel bedoel is dat we de kwetsbaarheid van het leven mogen inzien en erkennen. De erkenning van die kwetsbaarheid geeft ruimte voor het vinden van veerkracht, ondanks de kwetsbaarheid. Je komt er dan achter dat er een enorme kracht schuilt in kwetsbaarheid. Want kwetsbaarheid erkent de gebrokenheid en machteloosheid van het leven. Het zien van kwetsbaarheid, gebrokenheid en machteloosheid alleen, kan ervoor zorgen dat je in een existentieel vacuüm belandt. Je raakt er wellicht van overtuigd dat alles zinloos, zwaar en lijden is. Maar wanneer het ‘zien’ van onze kwetsbaarheid leidt tot ‘erkenning’, ‘acceptatie’ en ‘omarming’ kan juist die kwetsbaarheid een intrinsieke motivatie teweegbrengen voor het nemen van verantwoordelijkheid voor de dingen die je overkomen in het leven; waar je mee geconfronteerd wordt, wat op jou appelleert. Die verantwoordelijkheid is niet eindeloos. Daar komt de machteloosheid weer om de hoek kijken. Ons kunnen is beperkt, maar het nemen van verantwoordelijkheid voor wat op jou weg komt, kan wel bijdragen aan een gevoel van zingeving. Je doet wat je kunt; dat is zinvol.

Wanneer iemand zich kwetsbaar voelt, wanneer jij je kwetsbaar voelt, heb je de verantwoordelijkheid dit niet te ontkennen, hier niet voor weg te open, maar het te omarmen en te gebruiken. Zoek jouw kracht in je kwetsbaarheid. Zoek welke gebrokenheid jou motiveert om in beweging te komen.

Mijn kwetsbare gebrokenheid

Mijn motivatie voor dit pleidooi over professionele kwetsbaarheid, komt voort uit die diepe ervaring van kwetsbaarheid. Het gevoel dat ik elk moment uiteen kan spatten of dat het leven als een vloedgolf over mij een spoelt en ik erin verdrink. Het idee dat ik geen kant op kan en klem zit in systemen, gedachtenpatronen, gewoonten waar ik vanaf wil en de angst dat wat ik ook doe er niet toe doet omdat het nooit genoeg zal zijn. Het zien van zoveel gebrokenheid, zoveel leiden, dat verscheurt mij vanbinnen. Trekt mij uiteen. Maakt dat ik mij voel depersonaliseren. Dat ik het liefste weg wil rennen, ook al heb ik geen idee waar naartoe. Ik kan niks doen, ik ben machteloos… Het voelt eenzaam. Het voelt alleen.

Steeds vaker ben ik dit gaan delen met anderen. En wat bleek, het kwetsbaar opstellen over deze kwetsbaarheid, gaf herkenning. Die ander had een soort gelijke ervaring, vanuit het eigen perspectief weliswaar. Hoe uniek onze beleving van het leven ook is, we vonden elkaar op een dieper niveau en hoefden niks meer uit te leggen. Ik was niet de enige, en die ander voelde zich gezien omdat de kwetsbaarheid er zijn mocht.

Professionele Kwetsbaarheid

Dat is de reden waarom ik denk dat het waardevol is om kwetsbaarheid in te zetten, ook in de professionele omgeving. Dit doe ik door de kwetsbare gebrokenheid die ik ervaar en om mij heen zie, recht in de ogen te kijken. Ik wil er niet meer voor weglopen, maar ik wil er ook niet in blijven hangen. Ze inspireert mij om het beter te doen en om de verbinding aan te gaan met mensen om mij heen. Om over barrières heen te stappen, hoe moeilijk dat wellicht ook is. Ze motiveert mij om elke dag, hoeveel pijn ik ook ervaar en hoe slecht ik ook geslapen heb, weer uit bed te stappen. De erkenning van mijn kwetsbaarheid voorkomt mijn depressiviteit. Er ontstaat veerkracht en daadkracht vanuit die kwetsbaarheid, die bruikbaar is als professional. ‘Professionele Kwetsbaarheid’.

Veerkracht betekend zoveel als dat je in staat ben om te gaan met de grillen van het leven. Je weet jezelf te adapteren, zodat je kwaliteit van leven vooral verandert in plaats van ondragelijk wordt aangetast. Niet omdat je niet lijden mag, maar omdat je je lijden erkent en er je weg mee vindt.

Daadkracht houdt vervolgens in dat die veerkracht je aanzet tot actie. Je komt in beweging. Je daden worden krachtig omdat je weet waar je voor gaat, waar je voor strijdt. Ondanks de gebrokenheid, of wellicht zelf dankzij de gebrokenheid.

Het tonen van kwetsbaarheid is daarom mijn instrument. Het is een middel geworden om verbinding te vinden met anderen. Niet om mijn eigen problemen op te lossen, maar om een connectie te maken op het niveau waar woorden tekortschieten en waar je weet dat het oke is. En ik geniet enorm van die diepe verbindingen die hierdoor ontstaan: alsof ik een glimp mag krijgen van iemands ziel. Even de schoonheid mag zien van de uniekheid van de ander. Zonder opsmuk, zonder vooroordeel. Puur en eerlijk. Open en veilig. Het gaat dan niet meer om mijn verhaal en mijn ervaring met kwetsbaarheid, mijn lijden of mijn verdriet. Het gaat om wat het met de ander doet en wat het bij diegene losmaakt. Het tonen van kwetsbaarheid blijkt een schakel te kunnen zijn in het proces van de ander.

Daarom voel ik de drive om die kwetsbaarheid steeds verder te professionaliseren en in te zetten als kracht. Het is onderdeel van wie ik ben en daarom onderdeel van mijn werk. Het meest lastige wat ik vind aan het zijn van ZZP’er, is dat het ‘succes’ van mijn bedrijf staat of valt met mijn eigen zelfvertrouwen. Mijn overtuiging was dan ook dat ik altijd heel zelfverzekerd zou moeten zijn. Maar zeg nou zelf, wie is dat nou? Dan zou mijn werk niet ‘echt’ zijn.